युगनिर्मिती जिच्यासाठी गायत्री परिवार आपली निष्ठा आणि तत्परतेने पुढे जात आहे, त्याचे बीज सत्संकल्प आहे. त्याच आधारावर आपली सर्व विचारणा, योजना, गतिविधी आणि कार्यक्रम चालतात, याला आपले घोषणापत्रही म्हटले जाऊ शकते. आपल्यापैकी प्रत्येकाने एका दैनंदिन धार्मिक कृत्याप्रमाणे हे दररोज सकाळी वाचले पाहिजे आणि सामूहिक शुभ प्रसंगी एक व्यक्ती उच्चारण करेल आणि इतर लोकांनी ते पुनरावृत्ती करण्याच्या पद्धतीने वाचले पाहिजे.
आज प्रत्येक विचारशील व्यक्ती हा अनुभव घेते की मानवी चेतनेत ते दुर्गुण पुरेशा प्रमाणात वाढले आहेत, ज्यामुळे अशांतता आणि अव्यवस्था पसरलेली असते. या परिस्थितीत बदल होणे आवश्यक आहे, पण हे काम केवळ आकांक्षा करून पूर्ण होणार नाही, त्यासाठी एक निश्चित दिशा ठरवावी लागेल आणि त्यासाठी सक्रियपणे संघटित पावले उचलावी लागतील. याशिवाय आपली इच्छा केवळ एक कल्पनाच राहील. युगनिर्मिती सत्संकल्प त्याच दिशेने एक निश्चित पाऊल आहे. या घोषणापत्रात सर्व भावना धर्म आणि शास्त्राच्या आदर्श परंपरेनुसार एका व्यवस्थित पद्धतीने सोप्या भाषेत थोडक्यात शब्दांत मांडल्या आहेत आणि चिंतन करा आणि हे निश्चित करा की आपण आपले जीवन याच चौकटीत घडवायचे आहे. इतरांना उपदेश करण्याऐवजी या संकल्पपत्रात आत्मनिर्मितीवर सर्व लक्ष केंद्रित केले आहे. इतरांना काहीतरी करण्यास सांगण्याचा सर्वात प्रभावी मार्ग एकच आहे की आपण ते करायला सुरुवात करावी. स्वतःची निर्मिती ही युगनिर्मितीचे अत्यंत महत्त्वाचे पाऊल असू शकते. थेंब-थेंब पाणी मिळूनच समुद्र बनतो. एक-एक चांगला माणूस मिळूनच चांगला समाज बनेल. व्यक्ति निर्माणाचे व्यापक स्वरूप युगनिर्मिती म्हणूनच प्रकट होईल.
प्रस्तुत युगनिर्मिती सत्संकल्पाच्या भावनांचे स्पष्टीकरण आणि विवेचन वाचक याच पुस्तकाच्या पुढील लेखांमध्ये वाचतील. या भावना जेव्हा आपण आपल्या अंतःकरणात खोलवर जाणून घेऊ, तेव्हा त्याचे सामूहिक स्वरूप एक युगाकांक्षा म्हणून प्रस्तुत होईल आणि त्याची पूर्तता करण्यासाठी अनेक देवता, अनेक महामानव, नर तन धारण करून प्रकट होतील. युगपरिवर्तनासाठी ज्या अवताराची आवश्यकता आहे, तो प्रथम आकांक्षा म्हणूनच अवतरित होईल. याच अवताराचे सूक्ष्म स्वरूप हे युगनिर्मिती सत्संकल्प आहे, त्याच्या महत्त्वाचे मूल्यांकन आपण गांभीर्यानेच केले पाहिजे. युगनिर्मिती सत्संकल्पाचा आराखडा पुढीलप्रमाणे आहे.
1. हम ईश्वर को सर्वव्यापी, न्यायकारी मानकर उसके अनुशासन को अपने जीवन में उतारेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आम्ही मानतो की ईश्वर सर्वत्र आहे आणि आम्हाला पाहत आहे. म्हणून आम्ही आमच्या जीवनात त्याच्या शिकवणी आणि शिस्तीचे पालन केले पाहिजे. ईश्वराच्या न्यायाला स्वीकार करून जीवनात सत्य आणि शांती आणली पाहिजे.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
ईश्वराची उपस्थिती नेहमी लक्षात ठेवा आणि योग्य काम करण्याचा प्रयत्न करा.
-
प्रत्येक निर्णय आणि कामात ईश्वराच्या शिस्तीचा विचार करून निष्कलंक नीयतीने काम करा.
-
सत्याचे पालन करा, परिस्थिती काहीही असो.
-
स्वतःला सुधारण्यासाठी आत्मचिंतन करा आणि या विश्वासाने जीवन जगा की प्रत्येक कामात ईश्वर आपल्या सोबत आहे.
2. शरीर को भगवान् का मंदिर समझकर आत्म- संयम और नियमितता द्वारा आरोग्य की रक्षा करेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आपले शरीर हे ईश्वराचे मंदिर आहे, म्हणून ते निरोगी ठेवणे आणि शरीरावर संयम ठेवणे ही आपली जबाबदारी आहे. स्वच्छता, व्यायाम, संतुलित आहार आणि योग्य वेळी विश्रांती घेतल्याने आपण आपले आरोग्य चांगले ठेवू शकतो.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
दररोज एकाच वेळी जेवा आणि शुद्ध आहार घ्या.
-
नियमित व्यायाम आपल्या दिनक्रमात समाविष्ट करा.
-
चांगली झोप घ्या, जेणेकरून शरीर आणि मेंदू निरोगी राहतील.
-
वाईट सवयी जसे की धूम्रपान, मद्यपान इत्यादींपासून दूर राहा.
-
वेळोवेळी स्वतःचे आरोग्य तपासणी करून घ्या.
3. मन को कुविचारों और दुर्भावनाओं से बचाए रखने के लिए स्वाध्याय एवं सत्संग की व्यवस्था रखेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आपल्या मनात शुद्ध आणि सकारात्मक विचार असले पाहिजेत. त्यासाठी आपण चांगल्या पुस्तकांचा अभ्यास (स्वाध्याय) आणि संतांसोबत वेळ घालवला (सत्संग) पाहिजे.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
दररोज कमीत कमी १०-१५ मिनिटे सकारात्मक पुस्तके वाचा किंवा ध्यान करा.
-
सत्संगात सहभागी व्हा आणि चांगल्या विचारांनी आपले मन पोषित करा.
-
कुविचार दूर ठेवण्यासाठी नकारात्मकतेपासून दूर राहा.
-
दिवसातून कमीत कमी काही वेळ शांततेत घालवा, जेणेकरून तुमचे मन संतुलित आणि सकारात्मक राहील.
4. इंद्रिय संयम, अर्थ संयम, समय संयम और विचार संयम का सतत अभ्यास करेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आपल्या इंद्रिया, वेळ, पैसा आणि विचारांवर संयम ठेवणे आवश्यक आहे. यामुळे जीवनात संतुलन आणि समृद्धी येईल.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
स्वतःला इंद्रिय सुखांमध्ये बुडवू नका. उदाहरणार्थ, जास्त खाण्यापिण्यापासून दूर राहा आणि चांगला व्यायाम करा.
-
आपल्या वेळेचा योग्य वापर करा, कोणतेही काम न विचारता करू नका.
-
पैसा केवळ उपयुक्त कामांमध्ये खर्च करा, तो केवळ भौतिक सुखांसाठी वाया घालवू नका.
-
आपल्या विचारांवर नियंत्रण ठेवा, नकारात्मक विचारांपासून दूर राहा आणि नेहमी सकारात्मक विचार करा.
5. अपने आपको समाज का एक अभिन्न अंग मानेंगे और सबके हित में अपना हित समझेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आम्ही स्वतःला समाजाचा एक भाग मानतो, आणि म्हणून समाजाच्या भल्यासाठी काम करणे हे आमचे कर्तव्य आहे. इतरांच्या भल्यातच आपले भले आहे.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
समाजात कोणतीही असमानता किंवा अन्याय पाहून गप्प बसू नका.
-
सामूहिक कामांमध्ये सहभागी व्हा आणि इतरांना मदत करा.
-
गरजू व्यक्तीची मदत करा, मग ती वेळ, शक्ती किंवा पैशाने असो.
-
समाजात बदल घडवून आणण्यासाठी आपल्या कर्तव्यांचे पालन करा.
6. मर्यादाओं को पालेंगे, वर्जनाओं से बचेंगे, नागरिक कर्तव्यों का पालन करेंगे और समाजनिष्ठ बने रहेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आम्ही मर्यादा आणि सामाजिक नियम पाळू. समाजाच्या नियमांचे उल्लंघन करू नये.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
आपल्या कर्तव्यांचे पालन करा, जसे की निवडणुकीत मतदान करणे, कायद्याचा आदर करणे इ.
-
सामाजिक मर्यादा पाळा, जसे की शिस्त, आदर आणि सभ्यतेचे पालन करा.
-
कोणतेही चुकीचे कृत्य पाहून गप्प बसू नका, त्याचा विरोध करा.
-
आपल्या वर्तन आणि कृतींमध्ये समाजाच्या हिताचा विचार करा.
7. समझदारी, ईमानदारी, जिम्मेदारी और बहादुरी को जीवन का एक अविच्छिन्न अंग मानेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आपले जीवनाचे प्रत्येक पाऊल समजूतदारपणा, प्रामाणिकपणा, जबाबदारी आणि धाडस यावर आधारित असले पाहिजे.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
प्रत्येक निर्णयात बुद्धिमत्तेचे पालन करा.
-
कोणत्याही परिस्थितीत प्रामाणिक राहा, परिस्थिती काहीही असो.
-
आपल्या जबाबदाऱ्या पूर्ण करण्यासाठी कठोर परिश्रम करा.
-
धाडसी काम करा, जसे की समाजात सुधारणा आणण्यासाठी आवाज उठवणे.
8. चारों ओर मधुरता, स्वच्छता, सादगी एवं सज्जनता का वातावरण उत्पन्न करेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आपल्या कृती आणि वर्तनाने एक सकारात्मक, शुद्ध आणि सज्जन वातावरण निर्माण झाले पाहिजे.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
दररोज कोणाहीला भेटल्यास, त्यांचे स्वागत हास्य आणि सौम्यतेने करा.
-
आपले घर आणि कार्यस्थळ स्वच्छ ठेवा.
-
सादगीमध्येच सौंदर्य आहे, हे समजा आणि त्यानुसार आपले जीवन जगा.
-
सज्जनतेने वागा आणि कोणालाही दुखवू नका.
9. अनीति से प्राप्त सफलता की अपेक्षा नीति पर चलते हुए असफलता को शिरोधार्य करेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आम्ही मानतो की जर यश चुकीच्या मार्गाने मिळाले असेल तर ते यश नाही. आपण प्रामाणिकपणे काम केले पाहिजे, जरी अपयश आले तरीही.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
कोणत्याही परिस्थितीत कॉपी किंवा फसवणूक करू नका.
-
आपल्या कामात सत्यता आणि प्रामाणिकपणा ठेवा.
-
अपयशाला घाबरू नका, तर ते शिकण्याची आणि सुधारण्याची संधी म्हणून घ्या.
10. मनुष्य के मूल्यांकन की कसौटी उसकी सफलताओं, योग्यताओं एवं विभूतियों को नहीं, उसके सद्विचारों और सत्कर्मों को मानेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आम्ही कोणत्याही व्यक्तीला त्याच्या यश किंवा संपत्तीने नव्हे, तर त्याच्या चांगल्या विचार आणि चांगल्या कृतींनी मापू.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
आपल्या वैयक्तिक जीवनात इतरांशी आदराने वागा.
-
कोणालाही त्याच्या यशाच्या आधारावर कधीही मापू नका.
-
आपले विचार आणि कृती योग्य दिशेने ठेवा जेणेकरून समाजात योगदान देऊ शकाल.
11. दूसरों के साथ वह व्यवहार न करेंगे, जो हमें अपने लिए पसंद नहीं.
अर्थ (विस्ताराने):
आम्ही इतरांशी तसेच वागू जसे आम्ही स्वतःसाठी पाहिजे असे वाटते.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
कोणाशीही क्रूरपणे, अनादराने किंवा खोटे बोलू नका.
-
कोणाशीही बोलताना त्याचा आदर करा आणि त्याला समजून घेण्याचा प्रयत्न करा.
-
नेहमी चांगले आणि सकारात्मक शब्द वापरा.
12. नर-नारी परस्पर पवित्र दृष्टि रखेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आम्ही पुरुष आणि स्त्री दोघांनाही समान दृष्टीने पाहू, त्यांना आदर देऊ.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
स्त्री आणि पुरुष दोघांनाही समानतेने पहा, केवळ भोगाची वस्तू म्हणून नाही.
-
समाजात महिलांच्या अधिकारांना पाठिंबा द्या आणि त्यांचा आदर करा.
13. संसार में सत्प्रवृत्तियों के पुण्य प्रसार के लिए अपने समय, प्रभाव, ज्ञान, पुरुषार्थ एवं धन का एक अंश नियमित रूप से लगाते रहेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आपले ध्येय फक्त वैयक्तिक सुख नाही, तर समाजात चांगुलपणा आणि पुण्याचा प्रसार करणे आहे.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
वेळ, पैसा आणि इतर संसाधनांचा काही भाग समाजसेवेत लावा.
-
समाजातील प्रत्येक व्यक्तीसाठी काहीतरी करण्याचा प्रयत्न करा.
14. परम्पराओं की तुलना में विवेक को महत्त्व देंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आम्ही कोणत्याही परंपरेला केवळ या कारणास्तव स्वीकारणार नाही की ती परंपरा आहे, तर ती तर्क आणि विवेकाने स्वीकारू.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
परंपरांचे पालन करताना त्यांचा उद्देश आणि महत्त्व समजा.
-
विवेकाने काम करा आणि अंधश्रद्धेपासून दूर राहा.
15. सज्जनों को संगठित करने, अनीति से लोहा लेने और नव-सृजन की गतिविधियों में पूरी रुचि लेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आम्ही चांगल्या लोकांना एकत्र करू आणि नवीनता आणि सुधारणा आणण्यासाठी कठोर परिश्रम करू.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
चांगल्या कामांमध्ये सहभागी व्हा आणि नकारात्मकतेचा विरोध करा.
-
नवीन विचार आणि सुधारणेकडे पाऊल टाका.
16. राष्ट्रीय एकता एवं समता के प्रति निष्ठावान् रहेंगे। जाति, लिंग, भाषा, प्रांत, सम्प्रदाय आदि के कारण परस्पर कोई भेदभाव न बरतेंगे.
अर्थ (विस्ताराने):
आपण सर्व मानव समान आहोत, आणि आपण सर्वांशी समान वागले पाहिजे.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
भेदभावापासून दूर राहा आणि समानतेचे पालन करा.
-
समाजात एकता टिकवून ठेवण्यासाठी काम करा.
17. मनुष्य अपने भाग्य का निर्माता आप है, इस विश्वास के आधार पर हमारी मान्यता है कि हम उत्कृष्ट बनेंगे और दूसरों को श्रेष्ठ बनाएँगे, तो युग अवश्य बदलेगा.
अर्थ (विस्ताराने):
आपण आपल्या जीवनाचे निर्माते आहोत, आणि जर आपण स्वतःला चांगले बनवू आणि इतरांना मदत करू तर युगात बदल येईल.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
स्वतःला सतत सुधारण्याचा प्रयत्न करा.
-
इतरांना पुढे जाण्यास मदत करा आणि समाजाला चांगले बनवण्यास हातभार लावा.
18. ‘‘हम बदलेंगे- युग बदलेगा’’, ‘‘हम सुधरेंगे- युग सुधरेगा’’ इस तथ्य पर हमारा परिपूर्ण विश्वास है.
अर्थ (विस्ताराने):
आपल्या बदलानेच समाज आणि युगात बदल येईल. हा विश्वास आम्हाला आमची कर्तव्ये पार पाडण्यास प्रेरित करतो.
अनुकरणाची प्रक्रिया:
-
स्वतःला सुधारण्याचा प्रयत्न करा.
-
विश्वास ठेवा की छोटे-छोटे सकारात्मक पाऊले मोठे बदल घडवून आणतील.